Zaginiony książę / Frances Hodgson Burnett

Późna powieść Burnett The Lost Prince (pierwsze wydanie ukazało się w Ameryce w 1915 roku, dziewięć lat przed śmiercią pisarki) w Polsce ukazała się aż w czterech różnych wydaniach oraz tłumaczeniach. Jednocześnie po odwilży wydawniczej w latach 90-tych była to pierwsza zupełnie nowa powieść autorki przyswojona polszczyźnie.

Pierwsze wydanie powieści (1915)

Przedstawiona w powieści historia jest dość naiwna, żeby nie powiedzieć: ckliwa. Głównym bohaterem jest młody chłopiec, Marko, de facto potomek przebywającego w Anglii incognito następcy tronu królestwa Samawii, Stefana Loristana; dla bezpieczeństwa dziecka tajemnica o jego tożsamości nie została mu nigdy zdradzona, w związku z tym, żyjąc w ubóstwie, jednak będąc wychowywany niczym młody książę, Marko wzbudza zainteresowanie miejscowej młodzieży (wcześniej wielokrotnie wraz z ojcem i ich wiernym służącym zmieniał miejsce zamieszkania). Zaprzyjaźnia się ze Szczurem – pochodzącym z londyńskiej biedoty, jednak szlachetnym kaleką, z którym tworzy rodzaj organizacji paramilitarnej, zrzeszającej okolicznych rzezimieszków (motywy, obecne od końca XIX wieku w powieściach dla dzieci takich jak Chłopcy z Placu Broni Ferenca Molnára, nie wyszły, jak widać, jeszcze z mody, mimo że powieść ukazała się już podczas Wielkiej Wojny). Wkrótce nadchodzi wiadomość: Samawia, z pomocą międzynarodowych, wysoko postawionych (ale i ukrywających się, np. w alpejskich wioskach, zwyczajnych ludzi), po pięciu wiekach anarchii ma z powrotem przyjąć legendarnego następcę tronu Loristana. Młody Marko ze swym wiernym przyjacielem Szczurem u boku przemierza europejskie metropolie i ukryte w górach wioski w celu przekazania tajnego hasła, które zrzesza sympatyków monarchii do wzniecenia powstania; na drodze chłopców staną nie tylko oczywiste przeszkody komunikacyjne, ale również niebezpieczni szpiedzy, którzy za wszelką cenę będą się starali ich pojmać. Powieść zaliczana jest przez literaturoznawców do grupy tzw. „Ruritanian romances”, dzieł opisujących fikcyjne europejskie małe monarchie; trend ten był charakterystyczny dla popularnych powieści, opowiadań, sztuk teatralnych czy operetek przełomu XIX i XX wieku (to właśnie z dzieł brytyjskiego pisarza, Anthony’ego Hope’a, zapożyczona została nazwa Rurytanii, która użyczyła imienia całemu genre’owi literackiemu).

Powieść napisana jest dość lekkim, barwnym językiem; ciekawostką są z pewnością bogate opisy europejskich miast i panujących w nich obyczajów u początku XX wieku. Mimo wszystko, jak to u Burnett, zawiera sporą porcję dydaktyzmu: na temat dobrego zachowania się, szlachetnego postępowania, zasad moralnych, którymi kierować powinni się młodzi ludzie – niekiedy nagromadzenie w tekście owych nauk staje się dla czytelnika monotonne. Trudno również oprzeć się wrażeniu, iż Burnett chciała napisać tym razem dziełko przeznaczone dla chłopców – gdyż wcześniejsze jej powieści, takie jak. Mała księżniczka czy Tajemniczy ogród,popularne były raczej w gronie młodych czytelniczek.

Dwa najwcześniejsze polskie wydania Zaginionego księcia (1994: Novus Orbis oraz Algo)

Pierwszym polskim przekładem powieści była translacja Ewy Oświecimskiej, która wydana w 1994 przez wydawnictwo Novus Orbis zainaugurowała serię nowych, nieznanych wcześniej polskim czytelnikom powieści Burnett, ukazująca się pod egidą serii „Wielka klasyka literatury angielskiej”, z charakterystycznym logo, będącym wariacją na temat inicjałów Frances Hodgson Burnett. Przekłady wszystkich czterech powieści, jakie ukazały się w tej serii do roku 1998, wyszły spod pióra tej samej tłumaczki.

Kolejne polskie wydania powieści (1999: Prószyński i S-ka, 2004: Zielona Sowa)

W tym samym roku przekład Ewy Łozińskiej-Małkiewicz wypuściło toruńskie wydawnictwo Algo; powieść została w tym wypadku okraszona ilustracjami Lecha Tadeusza Karczewskiego. W 1999 w warszawskim wydawnictwie Prószyński i S-ka, w serii „Klasyka dziecięca”, ukazał się przekład Małgorzaty Tkaczyk, wraz z ilustracjami Jolanty Marcolli. Ostatnią translację, autorstwa Romana Honeta, opublikowało w 2004 roku krakowskie wydawnictwo Zielona Sowa.