Sekret markizy / Frances Hodgson Burnett

Sekret markizy to ostatnia już pozycja Burnett, jaka ukazała się w Polsce; podobnie jak Tajemnica dworu w Stornham jest to powieść przeznaczona dla czytelników dorosłych. Właśnie kiedy autorka zajęta była pisaniem wspomnianego dzieła, w druku ukazały się – jedna po drugiej, w tym samym 1901 roku – dwie powieści: The Making of a Marchioness oraz The Methods of Lady Walderhurst (w Ameryce wyszły one w wydawnictwie F.A. Stokes Co., w Londynie zaś w wydawnictwie Eldera Smitha). Wkrótce (1909) obie ukazały się już w jednym tomie pod tytułem albo pierwszej części dylogii (czyli The Making of a Marchioness) albo Emily Fox-Seton (które to imię nosi główna bohaterka powieści).

Okłada polskiego wydania powieści Burnett

Emily jest młodą, dobrze urodzoną angielską dziewczyną, nie posiada jednak pieniędzy; zmuszona jest zarabiać na swe utrzymanie, pracując jako towarzyszka i asystentka (m.in. prowadząca korespondencję) kobiet z wyższych sfer. Wśród nich główne miejsce zajmuje Lady Maria Bayne, samolubna, jednak bardzo zabawna. To właśnie jej krewnego, Jamesa – markiza Walderhurst – udaje jej się poznać bliżej podczas rodzinnego wyjazdu na wieś. Niespodziewane zbiegi okoliczności opisane w pierwszej części dylogii prowadzą do zaskakującego ślubu arystokraty z ubogą dziewczyną; jest to zatem historia kopciuszka opowiedziana na nowo, z zachowaniem wszelkich realiów przełomu XIX i XX wieku, zawierająca bogate opisy wystawnego życia arystokracji i podkreślająca zalety bohaterki, która swą oszczędnością i zaradnością potrafi powiązać koniec z końcem tak, że wychodzi zawsze na swoje. (Jak podaje informacja zawarta w pierwszym wydaniu powieści, część tekstu ukazywała się w okresie czerwiec - sierpień 1901 na łamach czasopisma "Cornhill Magazine").

Ilustracje do wydań amerykańskich obu powieści autorstwa C.D. Williamsa

Druga część dylogii ma już zgoła inny charakter; młoda małżonka przybywa do posiadłości rodowej, w której zmierzyć się musi z wrogimi siłami: najpierw z niechętną jej służbą, później zaś z krewnymi markiza – byłym spadkobiercą, Alekiem Osbornem, oraz jego żoną – pół-Hinduską – oraz jej nianią, która w powieści ukazana została – z zachowaniem wszelkich stereotypów narosłych na bazie szalejącego w XIX wieku orientalizmu – jako wierna swej pani aż do śmierci czarownica. Alec i jego żona, Harriet, w obliczu spodziewanych narodzin przyszłego potomka markiza zostają wydziedziczeni, Emily w swej naiwności postanawia im jednak odstąpić niewielką posiadłość, znajdującą się na terenie rodzinnego majątku. W wyniku tego sąsiedztwa dochodzi do niespodziewanych (niekiedy wręcz zatrważających) wypadków; dzieło zbliża się, jak opisana przeze mnie wcześniej Tajemnica dworu w Stornham, do gatunku powieści gotyckiej. Wątek niezdarności młodej małżonki arystokraty, która zmuszona jest stawić czoła niechętnej swej osobie służbie, przypomina też słynną późniejszą powieść Daphne du Maurier zatytułowaną Rebeka (Rebecca, 1938).

Po lewej: okładka wydania drugiej części dylogii z 1901 roku; po prawej - zbiorcze wydanie obu części z 1909 roku, zatytułowane Emily Fox-Seton

W Polsce dzieje Emily Fox-Seton ukazały się pod tytułem Sekret markizy (jest to dość niefortunny wybór, zważywszy, że jedynym sekretem Emily, jaki mogłaby mieć, była jej skrywana przed otoczeniem ciąża, pojawiają się jednak tylko w części drugiej); powieść wyszła w serii „Klasyka literatury angielskiej” wydawnictwa Novus Orbis w 1998 roku, autorką tłumaczenia zaś była – jak w przypadku innych tytułów serii – Ewa Oświecimska.

W 2012 roku powieść Burnett doczekała się ekranizacji w postaci filmu telewizyjnego – zmieniony został jednak tytuł, dzieło to nazywa się bowiem The Making of a Lady. Podobnie jak obie części dylogii, film jest bardzo nierówny; pierwsza jego część to kolejny raz opowiedziana historia kopciuszka, druga z kolei to prawdziwe gotycki thriller.