Przyjaciółki / Angela Brazil

O Angeli Brazil i jej Złotych szkolnych czasach pisałem już w poprzednim poście. Dziś chciałbym skupić się na jej powieści Przyjaciółki (Bosom Friends: A Seaside Story, 1910), która doczekała się w Polsce największej liczby wznowień.

Okładka pierwszego wydania powieści nakładem londyńskiego wydawnictwa Thomas Nelson and Sons (1910); ilustracje autorstwa Jenny Wylie

Mamy tutaj do czynienia z typową powieścią pensjonarską: główna bohaterka, Joanna, zostaje pensjonariuszką szkoły, do której do tej pory uczęszczała, po odejściu opiekunów. Jej starsza siostra, Urszula, przejmuje niejako obowiązki matki, podejmując się pracy zawodowej, a młodszy brat – zrażony widokami robienia kariery w biurze wuja – ucieka na pokład statku. Joanna musi zmierzyć się z docinkami innych pensjonariuszek, nie jest jednakże jedyną „nową” – pozna tutaj tajemniczą Molly, której ojciec – wytrawny hazardzista i stały bywalec Monte Carlo (miasto to powraca wielokrotnie w twórczości Brazil, zostało ono odwiedzone również przez bohaterkę Złotych szkolnych czasów, Jankę) jest zmuszony opuścić swoją córeczkę. Po śmierci ojca Molly zostaje przygarnięta przez zaradną Urszulę, wkrótce jednak – w wyniku zdarzeń związanych z jej wakacyjną podróżą i zagubieniem walizki – okazuje się, iż jest ona dziedziczką znakomitego zamku, położonego w okolicy pensji. Zubożała więc rodzina Janki, do której Molly weszła jako porzucona sierota, zostaje wynagrodzona w ten sposób zasłużonym dziedzictwem.

Ta obfitująca w niesamowite i mocno niewiarygodne zwroty akcji opowieść pod względem konstrukcji fabuły i postaci jest jednak dziełkiem dużo lepszym niż wydane w Polsce wcześniej Złote szkolne czasy (angielski oryginał ukazał się w roku 1934). Sama jest jednak dziełem dużo wcześniejszym, wydanym bowiem jeszcze przed Wielką Wojną (w roku 1910), i opisującym zupełnie inne realia.

Pierwsze polskie Przyjaciółki, wydane około 1938 roku nakładem warszawskiego Nowego Wydawnictwa

Okładka i strona tytułowa enigmatycznego wydania z około 1938 roku nakładem wydawnictwa Ludwika Fiszera,

Polskie dzieje wydawnicze Przyjaciółek należą do zdecydowanie ciekawszych przypadków: tłumaczenie autoryzowane Stefanii Heymanowej (znany jest również jej wcześniejszy przekład powieści L.T. Meade, Zwycięstwo Polly z 1933 roku [Polly. A New-Fashioned Girl, 1889]). Wydało je Nowe Wydawnictwo z Warszawy około roku 1938 (jak podają katalogi Biblioteki Narodowej). W podobnym okresie wyszło jeszcze inne wydanie tego samego tłumaczenia w wydawnictwie Ludwika Fiszera - nie jest ono niestety datowane. Być może jest to wydanie powojenne, aczkolwiek szata graficzna i ilustracje wskazywałyby raczej na czas przedwojenny.

Po wojnie powieść wznowiły wydawnictwa J. Kubickiego. Jak wiemy z opowiadań samego pana Kubickiego (był to również casus Błękitnego zamku L.M. Montgomery) wydawcy – J. Kubicki i Ludwik Fiszer – dzielili się wydrukowany egzemplarzami i wydawali je, pod egidą własnego wydawnictwa, z różnymi okładkami. Wydawnictwo to przypada na rok 1947 roku, jeszcze przed upaństwowieniem prywatnych wydawnictw; stąd przypuszczenie odnośnie do powyższej publikacji.

Okładka powojennego wznowienia z 1947 w wydawnictwie J. Kubickiego (który jest również autorem ilustracji na okładce)

Gdańskie wydawnictwo Graf wznowiło powieść po 1989 roku dwukrotnie: po raz pierwszy w 1991 roku, w „serii dla dziewcząt”, oraz dwa lata później, w roku 1993 – co ciekawe – pod niezmienionym tytułem (wydawnictwo nazywało się już wtedy Graph Media Film).

Wznowienia po 1989 roku nakładem gdańskiego Grafu: 1991 (po lewej) oraz 1993 (po prawej)