Kraina Błękitnych Kwiatów i Słodkie Lwiątko / Frances Hodgson Burnett

Omawiając polską recepcję twórczości Frances Hodgson Burnett nie sposób pominąć dwóch opowiadań, które w formie osobnych książkowych publikacji ukazały się w 1995 nakładem toruńskiego wydawnictwa Algo, oba w przekładzie Ewy Łozińskiej-Małkowiecz i z ilustracjami Lecha Tadeusza Karczewskiego. Należy pamiętać, iż Burnett jest autorką wielu opowiadań, z których w Polsce ukazały się jedynie trzy – ze wspominanymi przeze mnie wcześniej Klejnotami ciotki Klotyldy (polskie wydanie, nigdy niewznawiane, w 1895 roku).

Okładki polskich wydań opowiadań Frances Hodgson Burnett z 1995 roku

Pierwsze dziełko nosi urzekający tytuł Kraina Błękitnych Kwiatów; jest to niewielka rozmiarami baśń, która w swej treści – przypominającej w ogromnej mierze wydanego w 1915 Zaginionego księcia – dotyka zagadnienia dziecięcej niewinności; w królestwie dotkniętym tajemniczą niemocą to właśnie dzieci dokonują swoistej rewolucji w myśleniu i działaniu, odwodząc dorosłych od zadawnionych sporów poprzez ciągłe powtarzanie fraz „nie pora na gniew”, „nie pora na złość” (podobnie jak w późniejszym Zaginionym księciu czy wcześniejszym Tajemniczym ogrodzie i tu pojawia się postać biednego kalekiego chłopca, który staje się bohaterem królestwa). Symbolem wielkiej zmiany są błękitne kwiaty, od których nazwę bierze cała dolina; ten utrwalony w światowej literaturze od czasów romantyzmu motyw (za sprawą Novalisa i jego Henryka z Ofterdigen [Heinrich von Ofterdingen, 1802]) symbolizuje piękno i poezję. Interpretacje utworu sugerują głęboką inspirację naukami buddyzmu – pisarka, o czym wspomniałem w jej biografii, w latach 80-tych XIX wieku zaczęła zagłębiać się w tematykę mistyki chrześcijańskiej i orientalnej, która przynosiła jej ogromne pocieszenie po śmierci najstarszego syna, Lionela, w 1890 roku w Paryżu.

Pierwsze wydania The Land of the Blue Flower z 1909 roku

Źródła bibliograficzne różnie umiejscawiają powstanie tego opowiadania; pojawia się w tym wypadku data 1904 (moim zdaniem mylna), zaś wydawca polskiego przekładu – wydawnictwo Algo – wzmiankuje o pierwszej publikacji na przełomie lat 1908/1909. Udało mi się poniekąd potwierdzić tę informację: znalazłem dwie edycje The Land of the Blue Flower z 1909 roku opublikowane przez nowojorskie wydawnictwo Moffat, Yard and Company: róznią się one od siebie okładkami (w obu wypadkach są one błękitne, jednak podczas gdy jedna jest całkowicie gładka, druga okraszona została kwiatowym wzorem: dotyczy to również marginesów stron w tym wydaniu). Na frontyspisie wydawca przedrukował jedyną ilustrację do baśni, której autorem jest Sigismond de Ivanowski (jest to mały polski akcent, gdyż urodzony na Podkarpaciu w Kuryłówce [obecnie na Ukrainie] Zygmunt Iwanowski, zanim przeprowadził się do Stanów Zjednoczonych, był bliskim przyjacielem Ignacego Jana Paderewskiego).

Ilustracja do pierwszego wydania opowiadania z cytatem "There is no time for anger"

W edycji z 1916 to samo wydawnictwo wydaje ilustrowaną wersję opowiadania, nie umieszcza jednak niestety informacji, kto jest autorem grafik (jak udało mi się odszyfrować z podpisów, są one autorstwa Getrude A. Kay, sławnej ilustratorki książek młodzieżowych z przełomu XIX i XX wieku).

Okładka oraz ilustracje z wydania z 1916 roku; na trzeciej ilustracji widać wyraźną inspirację grafiki z wydania z 1909 roku

Jeśli chodzi o drugi tytuł, Słodkie lwiątko ukazało się w oryginale (jako The Cozy Lion) w październiku 1907 roku: tytuł wchodzi w serię czterech opowiadań dla najmłodszych zatytułowaną Queen Silver-Bell (tytuły ukazywały się sukcesywnie w latach 1906–1908). Bohaterką pierwszej, nieopublikowanej w Polsce baśni (która nadała tytuł całemu cyklowi) jest królowa wróżek, Silver-Bell, która nie potrafiwszy zapanować nad swym gniewem dostaje przydomek „Queen Crosspatch”; pozostałe trzy części cyklu mają więc podtytuł „As Told By Queen Cosspatch”, co polska tłumaczka oddała jako „z serii opowiadań wróżki Królowej Gburowatej Furii”. Opowiadanie jest krótką i mocno moralizującą dykteryjką o rozbrykanym lwiątku, które wróżka postanawia nauczyć dobrych manier.

Wydane po raz pierwszy w 1907 roku (nie zaś, jak podaje wydawca Algo, w 1906) dziełko wyszło spod prasy nowojorskiego The Century Co. i, jako książeczka skierowana dla najmłodszych czytelników, upiększone zostało licznymi ilustracjami Harrisona Cady’ego.

Wybrane ilustracje z pierwszego wydania The Cozy Lion z 1907 roku

Nie lada ciekawostką jest fakt, iż Algo planowało wydać kolejne przekłady opowiadań Burnett: na rewersie Słodkiego lwiątka pojawia się zapowiedź opowiadań Domek Obdrapanek (chodzi o wydaną w 1906 roku Racketty-Packetty House, drugą część z cyklu Queen Silver-Bell) oraz Edyta i włamywacz (to z kolei jeszcze starsze opowiadanie Editha’s Burglar: A Story for Children, wydane w formie książkowej po raz pierwszy w 1888 roku, później wielokrotnie wznawiane).