Prawdziwa przyjaźń / Johanna Spyri

Wydana w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym  (w latach 30-tych, aczkolwiek poszczególne katalogi podają różne domniemane daty wydania od 1934 do 1938) powieść Johanny Spyri, autorki Heidi (która posiada w Polsce dłuższą tradycję wydawniczą) Prawdziwa przyjaźń jest dla mnie niejako zagadką – dlaczego akurat ten tytuł i to tak późno? Oryginał powieści, zatytułowany Ein Landaufenthalt von Onkel Titus (dosłownie: Pobyt wujka Tytusa na wsi), ukazał się jeszcze w 1881 roku, a więc dokładnie w okresie, kiedy światło dzienne ujrzała druga część jej najsłynniejszej Heidi. Patrząc na pozostałe tytuły Spyri, które ukazały się w Polsce – a były to jeszcze Kornelia oraz Stare zamczysko – nie sposób zrozumieć, dlaczego wybór wydawcy (a była nim krakowska Księgarnia Powszechna, wydawca również innych dzieł szwajcarskiej pisarki) padł na to dawne dziełko.

Okładka polskiego wydania powieści z lat 30-tych XX wieku

Częściowo wybór ten może tłumaczyć popularność, jaką ta powiastka cieszyła się jeszcze na przełomie XIX i XX wieku w krajach nie tylko niemieckojęzycznych (była niejednokrotnie wznawiana m.in. w Stanach Zjednoczonych jako Uncle Titus and His Visit to the Country [już w 1883 roku]). Polski wydawca jednak, chcąc nieco unowocześnić tę praktycznie 50-letnią powiastkę dla młodzieży, okrasił ją nie tylko – już tradycyjnie – anachronicznymi, bo przedstawiającymi realia międzywojenne, ilustracjami, ale także ingerując w sam tekst powieści: tytułowy bohater bowiem brał w oryginale udział w wojnie francusko-pruskiej (1870–1871), w polskim wydaniu zaś jest on weteranem „wojny wszechświatowej” (chodzi więc o konflikt zbrojny z lat 1914–1918).

Powieść jest niezmiernie podobna w treści do pozostałych dziełek Spyri – jak już miałem okazję stwierdzić wcześniej, autorka ta osadziła się głęboko w raz obranym schemacie powieściowym, i w kolejnych swoich tworach po prostu powielała go na różne sposoby. Pochodząca z niemieckiego Karlsruhe osierocona Dosia (w oryginale niemieckim Dora), przygarnięta przez wujostwo Ehrenreich (ciotkę Ninettę oraz tytułowego wuja Tytusa) doświadcza raczej nielekkiego losu: uczy się szycia, aby w przyszłości móc utrzymywać się z tego rzemiosła. Chorowity wuj jednak, ku rozpaczy ciotki, postanawia wyjechać na wieś, gdzie Dosia zaprzyjaźnia się z całą czeredą młodych dzieci, zamieszkujących dom nieopodal tego, który wynajmuje wuj. Rodzina Birkenfeld, bo takie nazwisko nosi ta wielodzietna familia, wkrótce roztacza nad Dosią swoją opiekę, nie tylko oferując jej przyjaźń, ale ukazując jej również wszelkie uroki życia na wsi. W powieści tej poznamy nie tylko Linkę, która zostanie najbliższą przyjaciółką dziewczynki z miasta (stąd zapewne polski tytuł), ale także Rysia, Julka i Hunna, układających nieustannie szarady, zabieganą pannę Hanenwinkel, cierpliwą nauczycielkę dzieci, oraz bliźnięta Wikcię i Witka – ich przygody, m.in. zabawa w arkę Noego, pozostają czytelnikowi najdłużej w pamięci.

Ilustracje polskiego wydania powieści z lat 30-tych XX wieku (anachroniczne w stosunku do treści oryginału)

Powieść została przetłumaczona przez Teresę Barmińską, która spolszczyła również dla tego samego wydawcy Heidi oraz Kornelię.  Polskiemu wydaniu Księgarni Powszechnej towarzyszyły – również tradycyjnie – ilustracje Karola Förstera. Jako autorka widnieje w polskim wydaniu Joanna Spyri. Prawdziwa przyjaźń jest też jedyną wydaną w Polsce powieścią Spyri, która nie doczekała się wznowienia po 1989 roku.